Ne s’ac avè pas crompat, lo Joan-Bèstia, enqüèra plen de vita, qu’a lo visatge autan rond com la lua e qu’ei autan pèc com era.

Mainatge, un dia, lo pair que’u digó :

— Joan, la mair que t’a hèit ua sòr !

— Pair, qu’auré hèit miélher de har un galabin tà que’m podossi crompar mei de shuc e d’arregalícia.

A l’escòla no’u podón jamei har léger lo be-a-ba. Mès los autes gojatòts – qui ditz gojatòt que pòt díser guilhualha – que’u hasèn arróder escarvalhs tots crus, en l’assegurant que los rics que se n’arregolavan.

Hèras qui’s trufavan deu Joan-Bèstia qu’an hèit l’uelh de crabòt mès lo Joan-Bèstia qu’ei tostemps viu e n’a pas meishanta hami.

Lo Joan-Bèstia qu’a la fòrça de sheis òmis e de quate hemnas e qu’ei brave dus còps. Quan disen de quauquarrés qu’ei brave dus còps, autant valeré díser au prumèr còp : b’ei donc hèra borrica.

Quan sortí de l’escòla, gualhard com un taur, qu’èra enqüèra la mòda de las candelas d’arrosia : bèthlèu, arrés ne saberà pas mei çò qui ei lo babialèr. Lo pair deu Joan-Bèstia, com l’arrosia se venè mei bon marcat a Dacs, l’estiu, que l’i envià abans l’aubeta entà n’anar crompar un rond just autant gran qu’ua mola de molin.

Tot qu’anà hèra plan a Dacs. Lo Joan-Bèstia qu’amuishà las pia-lhas que l’avè balhat lo pair e que’u balhàn arrosia per los sons ardits. Apuish s’aver arrodut la mestura e la mascadura qui se n’avè portat hens ua biaça lo Joan-Bèstia que se’n tornà dab lo rond d’arrosia suu cap, au gran tenelh de la calor. Çò qui devè arribar qu’arribà : la calor que he hóner l’arrosia com lo huec lo grèish a la cautèra. De tira, en penent lo rond, qui avè com candelas d’arrosia, e puish lo cap deu Joan-Bèstia que passà per lo miei deu rond d’arrosia qui e’u cadó sus las espatlas en hant ua colareta com èra, lavetz, la mòda entà las madamas.

Quan tornà tà casa, tot gorpit, n’i avè pas mei arrosia que sus las pelhas navas de Pascas qui e n’èran empimpoladas com los pòts deus gojatòts d’arrasimat. Que’vs podetz pensar quin estó arcuelhut : 

— E l’arrosia, e que n’as hèit ?

— Ne sèi pas quin s’ei hèit, ne me n’i damora pas que sus lo propiau.

— Ò, borrica ! D’on t’avem sortit lo pair e la mair ! Ò borrica ! Ne saps pas que la calor que hè hóner l’arrosia ?

— Pair, ne’m truquis pas. Ne m’ac avèn pas aprés a l’escòla, e a casa ne m’ac avetz pas jamei mentavut.

— Aquera responsa que pròva que n’ès pas tan borrica com los mens parents, vesins e amics ac pretenden.

— Pair, qu’ac hèn córrer, pr’amor que los lors gojatòts ne son pas tan gualhards com jo.

— Aquerò qu’ei enqüèra plan responut ! E donc, ne’t vau pas trucar per aqueste còp, mès rapèra’t plan ua causa : quan la calor hasqui hóner l’arrosia, entà que ne gotegi pas, que la cau saussar hens l’aiga.

— Pair que me’n brembarèi mei que deu catrechisme.

L’estiu que’s passà e la sason de Sent Porquin qu’arribà. Se l’arrosia èra mei a bon compte a Dacs, la sau qu’èra tanben bon marcat a Salias, e, en l’i anant cercar, qu’èran segurs que n’èra pas mesclada dab la d’Auràs : lavetz, çò qui n’èra pas vertat, com la hont d’Auràs n’èra pas estada enqüèra crompada per los Salièrs, tots qu’asseguravan que la sau d’Auràs n’èra pas que sau de piscantina.

Lo pair apuish aver enviat, l’estiu, lo Joan-Bèstia, entà Dacs tà crompar un rond d’arrosia, que l’envià tà Salias tà cercar lo sac de sau qui devè servir a salar mendrescas, camòts, jambons, esquiaus, costons e musets deus dus pòrcs – si’vs platz – qui pelavan. En partint lo pair que’u ditz :

— Au mens, ne hasquis pas nada peguessa !

— Que pòts estar tranquille, pair… ne m’i atraparèi pas com lo còp de Dacs.

En tornant de Salias lo Joan-Bèstia, tà non pas s’i atrapar, arribat suu camin au parçan de Copagòrja, que trobà ua gauba e qu’i saussà lo sac dehens, com averé devut har de la mola d’arrosia. Com deishà lo sac drin tròp hens l’aiga, quan lo’n tirà qu’avè desgasalhat dab la sau.

D’estar borrica n’empachà pas au Joan-Bèstia d’estar valent. N’avè pas que quatorze ans e nat picatalòs ne hasè pas anar autant entau pregond la pica quan caulhevavan, hodèn, arrehodèn o tressejavan la vinha deu pair. Qu’ei lhèu en vedent aquerò que hèras se son renduts conde que las bèstias que valen mei entà har lhevar las vinhas que los vinhèrs qui’n saben tròp de pluma e qu’an desdoblat las vinhas entà las har tribalhar au bestiar.

De tant tribalhar, lo Joan-Bèstia, shens qu’i avossi hanga dinc au cavilhar qu’estó drin aflaquit. Com se’n tornava de la vinha, que trobà un medecin e que’u demandà se calè har arren entau son mau.

— A ! Lo ton mau n’ei pas gran causa : n’as pas solament besonh de’n devisar a’us de casa ; ne’t gorpeishis pas tròp, e beu tot matin ua bòla d’aiga panada.

Quinze dias apuish, lo medecin que tornà trobar lo Joan-Bèstia au medish endret :

— E donc, l’aiga panada a hèit efèit ?

— Tròp e tot, Mossur, que soi tot blaus e boronas !

— Mès, quina aiga panada as tu, diable, bevut ?

— E, Mossur, aiga panada ! Pendent ueit dias, que’m soi lhevat sus miejanueit ent’anar panar ua garafa d’aiga, en passant per los casaus e en gradilhant plèishs e murralhas, aus pegars deus vesins. Lo darrèr dia, que’m soi trebucat au pegar ; que s’ei hicat en testòts en hant ua grana brossida. Lo pair e los dus hilhs, qui credèn que viení tà panar la dineròla que’m son caduts dessús a còps de barra.

— O pèc ! E ne sabès pas que l’aiga panada que’s hè dab reblas de pan tostat qui hèn saussar hens l’aiga ?

— Que voletz, Mossur, ne soi pas estat escoliat entad aquerò. E adara que’m caleré har guarir los blaus e las boronas !

— N’as pas qu’a te lavar dab aiga borricada.

— Dab aiga borricada, Mossur ? Non pas aquerò ! Qu’ei ben pro qu’a l’escòla los autes gojatòts e m’agin hèit minjar escarvalhs entà qu’adara e m’ani chaborrar dab aiga de borrica !

— Lavetz, ne hasquis pas arren : qu’as bona carn, que guariràs parièr.