Qui ne sap l’arreproèr : se l’orgulh ne va a chivau, la misèria que sèc en troça !

Qu’i avè a Valensun un paisan de grana maison e de bona reputacion. Que l’anava lo renom d’estar lo mei ric deus entorns : bèth ben de casa, dètz o dotze bordius, maisons a la vila ! Qu’èra cosut d’escuts de sheis liuras, que’us hasè tringlar en caminant, que calè drin véder quin las vielhòtas deu vilatge e’u hasèn serventa !

— A ! Diu me dau, mos de Valensun, b’ètz vos un beròi mossur !

— Qu’ètz un brave òmi, mos de Valensun ; lo bon Diu ve guardi de mau !

— La Senta bona Verge Maria ve balhi bona vita ; serventa, serventa, mos de Valensun !

E mos de Valensun, en·hlat de tant de laudors e de benediccions, que tirava a tot pas lo sacotòt e que balhava shens condar, tà que podossin mentàver pertot lo cossudèr de mos de Valensun.

Enqüèra se n’avè hèit d’autas holias n’i auré avut que miei mau ! Mès a lor, atau qu’ac volè lo mèste, qu’èran de’us qui ne talhucavan pas lo pan a la liura ; la padèra que shisclava adarron de quartièrs d’auca e de cueishas de polòi, ua banda de pelhèrs e d’afrontaires que s’i hartavan a vente desbotoat. Badonc ne s’i passava pas un marcat a la vila que n’arrossegassi en coda-l’i-sèga ua banda de gormands de broishon en broishon.

Entertant quin anavan las recòltas ? Qui suenhava lo mairam ? Qui dava torn a las bestiòlas ? Qui reglava los ahars de casa ?

Tot qu’anava a la bambòla ; ua tau vita ne podè miar luenh. Mesura que dura, galòp que non pòt. Per bèth dia donc, n’i avó pas mei dinèrs a la tireta ; tot qu’èra ahrescat !

Lo praube paisan ne sabè mei de quin cap tirar, entà sortir d’aquiu : qu’èra com un escarvalh hens l’estopa. Téner la man aus usurèrs, n’i calè pas pensar, pr’amor deu descrit. Tà tribalhar la tèrra tanben, qu’èra hèra baisha e que li avè vadut un gran peu a la man.

« Se Cohet ne’m da ajuda ad aquesta òra, que soi fotut, » se digó eth.

Cohet que viengó, dab ua horqueta de husta a la man, vielhòt e croishit com un praubet qui se’n demanda. Que hen marcat per dètz ans. Desempuish lavetz lo noste òmi que vogà mei hòrt que jamei ; lo riquèr que’u vadè com la lèit a la cautèra. Mès entà tot qu’i a ua fin ; lo tèrmi qu’èra bèthlèu escadut e los loís d’aur ne balhan pas l’arrís ne l’apetit quan lo còr n’ei pas content.

Lo paisan que vadó triste, que huejó de las companhias com lo Diable de l’aiga benedita, e dab pena se l’estomac lo demandava de temps en quan un copichòt de picapoth.

La hemna, esmavuda d’un tau cambiament, que’u tirà per la fin los vèrmis deu nas, e que la digó en plorant çò qui’s passava : 

— Qu’èi hèit un pacto dab lo Diable !

— Tè ! n’i a pas qu’aquerò, ce responó era.

— Ò ! mès n’èi pas mei que d’uas quants òras, e se doman matin ne sèi pas díser quant i a de sendèrs e de senderons hens lo bòsc de Valensun, qu’ei conviengut que Cohet que se me’n pòrta !

— A ! Inòrme, b’ès tu inòrme ! Que te’n das de tan petita causa ? Dèisha’m tu har a jo ; que vas véder s’ei a malaise de colhonar lo Diable !

De tira après que’s hicà tota curta ; que s’anà untar hens ua barrica de mèu e tornejà’s dehens ua cosna de plumas. E vedetz d’aciu enlà la beròja mina qui hasè en sortint d’aquiu ? Vestida com aquerò que se n’anà au traslai de cap tau bòsc e que s’ajacà au pè d’un casso. Satan que passà bèthlèu. Que s’arrestà esmudit : la fumèla ne’s mautà pas. Quan l’avó plan guinhada deu cap aus pès que digó :

— Bèstia, hilha de bèstia, quina diable de bèstia ès donc tu ? Plumas qu’as, cap qu’as, camas qu’as, coda n’as pas ! Qu’i a dètz e nau cents ans que rotli lo bòsc de Valensun, qu’i coneishi nau cents sendèrs, senderons e un, n’èi enqüèra jamei trobat nada bèstia com tu !

E lo Diable que tirà lo son camin endavant. Viste, per las travèrsas, la hemna que se n’anà avertir l’òmi. Pro lèu après, Cohet qu’arriba, e mon paisan que’u digó, dab la tremoleta aus pòts :

— Qu’i a nau cents sendèrs, senderons e un au bòsc de Valensun ! Ei atau lo conde ?

— B’as donc tu mei que los cinc cents diables au còs, e responó Satan en arnegant.

E que’u vin escone’s au miei d’un eslambrec, en hant un bramet qui retrení de Pau dinc a Baiona.